تیرهای کُشنده به قلب کوه دماوند

۱۳ تیرماه، روز ملی دماوند است. آن‌ها که عاشق کوه و کوهنوردی هستند، صعود قله دماوند را یکی از اهداف مهم در کارنامه فنی‌شان می‌دانند. کوهنوردان برای صعود به این قله، ماه‌ها تمرین می‌کنند تا با آمادگی بدنی بالایی پا به این کوه زیبا بگذارند. اما در سال‌های اخیر حال دماوند، این کوه یکه‌تاز زیبا چندان خوب نیست.

کوهنوردی حرفه‌ای شاید به ذات خود، عملی دشوار و نیازمند تمرین و ممارست داشته باشد، اما ازآنجایی‌که خود ورزشی با تعامل مستقیم با عناصر طبیعت است، مسئولیت و کار حرفه‌ای را حساس‌تر خواهد کرد. این حساسیت و مسئولیت‌پذیری از آنجایی حساس است که فعالیت‌های کوهنوردی و البته طبیعت‌گردی، در فرسایش، آلودگی، تغییرات اقلیمی نقش مهمی را به‌اندازه خود به عهده دارد.

قله دماوند، با ارتفاع ۵۶۱۰ متر، بالاترین قله ایران و غرب آسیا است. این قله زیبا و منطقه‌ای طبیعی بسیار حساس است که متأثر از تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی است. در ادامه تیرهای خلاصی که به قلب دماوند واردشده است را باهم مرور می‌کنیم:

عوامل تحریب کوه دماوند

1. ذوب یخچال‌ها:

یکی از عوامل تهدید قله دماوند ذوب یخچال‌ها است. تغییرات اقلیمی و افزایش دما باعث ذوب یخچال‌های کوه شده و کمبود منابع آبی در منطقه را تشدید می‌کند. این موضوع می‌تواند تأثیری جدی بر روی حیات حیوانات و گیاهان منطقه داشته باشد.

2. کاهش تنوع زیستی:

فعالیت‌های انسانی مانند شکار غیرقانونی، تخریب محیط‌زیست، تغییر کاربری اراضی، احداث معادن، ایجاد جاده‌های خاکی و… باعث کاهش تنوع زیستی در کوه دماوند شده است. ازجمله حیواناتی که در این منطقه زندگی می‌کنند می‌توان به پلنگ و بز کوهی اشاره کرد که در برخی از موارد تهدید شده و در خطر انقراض قرار دارند.

3. آلودگی هوا:

صنایع یکی از عناصر مهم آلوده‌کننده هوا در مناطق اطراف قله دماوند است. آلودگی هوا می‌تواند تأثیر منفی بر روی سلامتی انسان‌ها و حیات حیوانات و گیاهان منطقه داشته باشد و مناظر طبیعی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

4. تغییرات در تراکم جمعیت:

بالا رفتن تعداد گردشگران و ورود کوهنوردان بیش‌ازحد ظرفیت سالانه کوه دماوند و متأسفانه عدم پایبندی به قوانین حفاظتی، باعث تجاوز به مناطق حساس دماوند می‌شود. افزایش تعداد صعودکنندگان و تورهای گروهی در قله دماوند می‌تواند منجر به فشار زیاد بر منابع طبیعی و زیستگاه‌های محلی شود

5. برخورد نامناسب با پسماندها در کوه دماوند

عدم دفع صحیح زباله‌ها و پسماندهای صعودکنندگان می‌تواند زیست‌محیطی کوه دماوند را آلوده کرده و به طبیعت و جانوران محلی آسیب برساند.

6. گسیختگی خاک

صعودها و طبیعت‌گردی‌های غیرحرفه‌ای در مسیرهای متعدد و ایجاد پاکوب‌های غیرضروری، باعث گسیختگی خاک این منطقه و از بین رفتن پوشش گیاهی آن شده است. گسیختگی بیشتر خاک نیز منجر به سیلاب‌های بیشتر و فرسایش خاک بیشتر خواهد شد.

7. نفوذ گرد و غبار:

ذرات گرد و غباری که از مناطق صنعتی و شهری به کوه دماوند می‌رسند، می‌توانند روی یخچال‌ها و برف‌های قله تجمع کنند و باعث تیرگی و سرعت ذوب آن‌ها شوند.

8. تغییرات در منابع آبی مثل چشمه‌ها و رودخانه‌ها:

تغییرات اقلیمی، جنگل زایی های غیر اصولی، احداث بیش‌ازحد مناطق مسکونی، دامداری‌های بی رویه موجب تغییر الگوی جریان آب و کاهش حجم آب در چشمه‌ها و رودخانه‌ها ممکن شده است.

 چاره کار برای نجات کوه دماوند چیست؟

برای جلوگیری از تخریب بیشتر کوه دماوند، باید از راهکارهای زیر استفاده کنیم:

1. حفظ و حراست از منطقه:

ایجاد سیاست‌ها و قوانین محیط‌زیستی مناسب به همراه نظارت فعال و حراست دقیق از منطقه کوهستانی لازم است. مثل تعیین محدوده‌های حفاظتی، ممنوعیت فعالیت‌های غیرمجاز مانند قطع درختان، صنعتی سازی و ساخت‌وساز بی‌رویه. قابل‌توجه سازمان محیط‌زیست و فدراسیون کوهنوردی و ورزش‌های صعودی

2. آموزش و آگاهی‌بخشی:

برای حفظ محیط‌زیست کوهستان دماوند، باید آموزش‌هایی درباره اهمیت حفظ طبیعت و ارزش بیولوژیکی کوهستان‌ها برای جامعه محلی و بازدیدکنندگان ارائه شود، مثل چگونگی صحیح استفاده از منابع طبیعی، جمع‌آوری زباله، دفع صحیح فضولات انسانی، استفاده از مسیرهای پاکوب قدیمی، عدم روشن کردن آتش مستقیم روی خاک و …

3. توسعه پایدار:

برای حفظ کوهستان دماوند، باید توسعه با رویکرد پایدار باشد. مواردی همچون استفاده بهینه از منابع طبیعی، اجرای طرح‌های توسعه محیط‌ زیستی و ترویج اقتصاد سبز و به‌طورکلی حفظ توازن بین محیط‌زیست و فعالیت‌های انسانی

4. تشویق به گردشگری پایدار در کوه دماوند

کوهستان دماوند یک مقصد گردشگری محبوب است، اما برای جلوگیری از تخریب آن، لازم است گردشگری پایدار را بسیار بیشتر از پیش ( اگر از قبل فکری درباره آن شده باشد!) ایجاد کرد. مثل ارائه خدمات گردشگری مسئولانه، عدم استفاده از اقامتگاه‌های دائمی (استفاده از سازه‌های موقت و تجزیه‌پذیر و …) و مصالح آلوده‌کننده و غیرقابل‌بازگشت به طبیعت. سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) که زیر مجموعه ای از آژانس سازمان ملل متحد است، در سال های اخیر کشور ها را به ترویج گردشگری مسئولانه و پایدار تشویق می کند.

5. حفاظت از تنوع زیستی:

کوه دماوند دارای تنوع زیستی بالا است، بنابراین لازم است از این تنوع زیستی پشتیبانی شود. احداث و مدیریت مناطق حفاظت‌شده، آموزش و نظارت بر قوانین و مقررات مربوط به شکار غیرقانونی و حفظ پوشش گیاهی و جانوری ارزشمند ازجمله روش‌های کلان این فرایند هستند.

برای حفظ طبیعت و حیات‌وحش کوه دماوند، لازم است که تلاش‌های بیشتری در جهت حفظ محیط‌زیست و اجرای قوانین حفاظتی و ایرانگردی صورت گیرد. همچنین، آموزش و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت حفاظت از این منطقه زیبا باید در اولویت قرار گیرد، از این رو تعامل مناسب فدراسیون کوهنوردی و سازمان محیط زیست بیش از پیش الزامی است.